Na Wschód – blog o Europie Środkowo-Wschodniej

Kreta to pod wieloma względami zupełnie niezwykłe miejsce. Tutaj rozwinęła się jedna pierwszych potężnych europejskich cywilizacji. Kreteńska kultura minojska zajmowała istotną pozycję wśród starożytnych kultur epoki brązu. Stąd pochodzi szereg postaci, które odcisnęły swoje piętno na historii tak starożytnego, jak i współczesnego świata. Wręcz nie wypada ich nie kojarzyć. Zwłaszcza, że wkraczamy na teren usiany historycznymi celebrytami niczym Międzynarodowy Festiwal Piosenki w Sopocie.

Zeus

Jeśli bóg nie jest najbardziej znaczącym Kreteńczykiem, to nie wiem, kto nim jest. Pierwszym i najważniejszym obywatelem Krety jest Zeus. Dzieciństwo najpotężniejszego greckiego boga nie należało do najłatwiejszych. Jego ojciec Kronos w obawie przed utratą boskiej władzy regularnie konsumował swoje nowo narodzone dzieci. Zeus uniknął losu rodzeństwa dzięki przemyślności swojej matki, która na czas porodu uciekła na Kretę. Kronos był na tyle sprytny, że odnalazł niesforną małżonkę. Tu jednak jego możliwości intelektualne się wyczerpały. Zamiast pożreć nowo narodzonego Zeusa, zjadł ze smakiem podrzucony przez żonę kamień. Od tej chwili mały Zeus rósł sobie bezpiecznie, aby w przyszłości pozbawić ojca władzy i samemu stanąć na czele boskiego panteonu.

Minos

Zeus okazał się dobrym przywódcą, choć niepozbawionym pewnych słabości. Nie do końca potrafił kontrolować swój popęd seksualny, co w czasach naturalnej antykoncepcji zaowocowało licznym potomstwem z nieprawego łoża. Jedną z licznych kochanek Zeusa była… Europa (od jej imienia wziął nazwę kontynent, który zamieszkujemy). Według mitologii, Zeus pod postacią białego byka porwał Europę i uprowadził ja na Kretę. Nietrudno się domyślić, że zrobił to nie po to, żeby rozegrać z nią w spokoju partyjkę bingo. W ten sposób poczęty został Minos. Jako że sam Zeus lubił kobiece wdzięki, ale nie przepadał za oczywistymi konsekwencjami swoich słabości, szybko okazało się że Minos jest pół-sierotą. Szczęście w nieszczęściu, że Europie trafiła się najlepsza partia na wyspie. W ten sposób przyszywanym ojcem Minosa został król Krety Asterion. A że ówczesne monarchie miały zazwyczaj charakter dziedziny…

Minotaur

Minos został królem Krety. I wszytko byłoby fajnie i miło, gdyby król dotrzymywał składanych bogom obietnic. Stało się jednak inaczej. Minos obiecał Posejdonowi, że złoży byka w ofierze, czego, nie wiedzieć czemu, nie zrobił. Trudno się dziwić rozgoryczeniu boga, który postanowił się zemścić. A że greccy bogowie psychikę mieli perwersyjną, Posejdon podesłał byka i sprawił, że małżonka Minosa, Pazyfae zapałała do niego, odwzajemnioną zresztą, miłością. W ten sposób Minos został przybranym ojcem pół człowieka – pół byka. Chwalić się, w sumie, nie bardzo było czym, więc Minos zlecił Dedalowi wybudowanie labiryntu, w którym zamknął Minotaura. A że dziecko to dziecko i jeść coś musi, kazał podbitym Ateńczykom co lat siedem dostarczać siedmiu młodzieńców i siedem panien w ofierze. Tę niepotrzebną i krwawą farsę przerwał dopiero Tezeusz. Korzystając z przychylności i kłębka nici córki Minosa Ariadny zdołał zabić potwora i wydostać się z labiryntu.

El Greco

Kreta to nie tylko starożytność, mitologia i postaci, które może istniały, a może nie. To również bardziej współcześni twórcy jak Dominikos Theotokopulos. Urodzony w Kandii (ówczesnym Heraklionie) w 1541 roku, malarz i rzeźbiarz, reprezentował nurt zwany mianieryzmem. El Greco pracował i tworzył w Hiszpanii, ale jego przydomek wyraźnie wskazuje na pochodzenie. Polska Wikipedia podaje, że Theotokopulos będąc w Rzymie poznał prace Rafaela i Michała Anioła, ale średnio mu się spodobały. Krytykował je za przywiązywanie zbyt dużej uwagi do rysunku i zmniejszenie roli koloru. Jednym słowem, kozak.

Nikos Kazantzakis

Czytaliście Greka Zorbę? A wiecie, że jej autor również pochodzi z Krety? Nikos Kazantzakis urodził się pod koniec XIX wieku w Heraklionie. Kazantzakis mocno poruszał się w tematyce religijnej, co w konsekwencji nie wyszło mu na dobre. Za powieść „Ostatnie kuszenie Chrystusa” został ekskomunikowany przez Grecki Kościół Prawosławny. Kazantzakis w opinii wielu zasłużył na miano najwybitniejszego greckiego filozofa i pisarza XX wieku. W kraju Platona, Sokratesa i Arystotelesa, to musi być wyróżnienie, mimo że wspomniani panowie bezpośrednio z nim nie rywalizowali. Muzyki do Greka Zorby w wykonaniu innego słynnego Kreteńczyka, kompozytora Mikisa Theodorakisa możecie posłuchać tutaj:

Zdjęcie tytułowe pochodzi stąd.

Obraz Zeusa i Hery pochodzi stąd.

Obraz El Greco pochodzi stąd.